Ο Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ στη Θεσσαλονίκη αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά και αρχιτεκτονικά μνημεία της πόλης. Πρόκειται για ένα κτίριο με βαθιές ρίζες στην οθωμανική περίοδο, το οποίο μετασχηματίστηκε από ορφανοτροφείο-τεχνική σχολή σε έναν σύγχρονο κόμβο πολιτισμού, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον της Θεσσαλονίκης.
Η Ίδρυση και η Πρωτοπορία του Ισλαχανέ
Το συγκρότημα του Ισλαχανέ, το όνομα του οποίου σημαίνει "σπίτι αποκατάστασης" (από τις λέξεις ίσλα - αποκατάσταση και χανέ - σπίτι), ιδρύθηκε ως Ορφανοτροφείο-Τεχνική Σχολή το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Οι πηγές τοποθετούν την ίδρυσή του γύρω στο 1874-1875, επί διοίκησης του μεταρρυθμιστή Μιδάτ Πασά, ο οποίος υπήρξε πρωτεργάτης του πρώτου Συντάγματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αρχικά στεγαζόταν στη συνοικία Αχμέτ Σουμπασί, κοντά στα ανατολικά τείχη της πόλης.
Το Ισλαχανέ ήταν ένα πρωτοποριακό ίδρυμα για την εποχή του, καθώς αποτέλεσε το πρώτο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης. Ο σκοπός του ήταν να φιλοξενεί ορφανά και άπορα αγόρια όλων των θρησκειών (όχι μόνο μουσουλμάνους), παρέχοντάς τους στέγη, ασφάλεια και, κυρίως, τεχνική εκπαίδευση. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά αποκτούσαν ένα επάγγελμα που θα τους εξασφάλιζε έντιμο βιοπορισμό και κοινωνική ένταξη, ενώ παράλληλα εξυπηρετούνταν οι ανάγκες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.
Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων Χαμιδιέ
Το κτίριο που διασώζεται σήμερα, το οποίο μετατράπηκε σε Πολυχώρο Πολιτισμού, κατασκευάστηκε το 1903 και αποτελούσε το Εργαστήριο της Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων Χαμιδιέ (Hamidiye Sanayi Mektebi), η οποία ιδρύθηκε επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ το 1904. Στους χώρους του λειτουργούσαν εργαστήρια ξυλουργικής, σιδηρουργίας, τυπογραφίας και εφαρμοστήρια, όπου τα παιδιά εκπαιδεύονταν σε τεχνικές ειδικότητες. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα οθωμανικής αρχιτεκτονικής με νεοκλασικά στοιχεία.
Μετά την Απελευθέρωση: Από Μηχανουργείο σε Διατηρητέο
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, το κτίριο περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο. Από τη δεκαετία του 1920 και μετά, μισθωνόταν σε ιδιώτες και λειτούργησε ως εργοστάσιο, φιλοξενώντας βιοτεχνικές χρήσεις, ανάλογες με τα αρχικά εργαστήρια της Σχολής. Για μεγάλο διάστημα, μέχρι και τη δεκαετία του 1980, ήταν γνωστό ως το μηχανουργείο Αξυλιθιώτη, λειτουργώντας ως χυτήριο και μηχανουργείο.
Κατά τη διετία 1980-1981, το μεγαλύτερο μέρος του αρχικού συγκροτήματος κατεδαφίστηκε για τη διάνοιξη της οδού Ολυμπιάδος. Ωστόσο, το κτίριο των εργαστηρίων της Σχολής Χαμιδιέ διασώθηκε και το 1992 χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, συμπεριλαμβανομένου του εσωτερικού του εξοπλισμού.
Η Αποκατάσταση και η Νέα Ζωή ως Πολυχώρος Πολιτισμού
Το έργο της αποκατάστασης και επανάχρησης του μνημείου ως Πολυχώρος Πολιτισμού εντάχθηκε σε επιχειρησιακά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΣΠΑ 2007-2013) και ολοκληρώθηκε το 2015.
Σήμερα, ο Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ λειτουργεί ως ένα ζωντανό Μουσείο Τεχνικής Εκπαίδευσης και Βιομηχανικής Τεχνολογίας, καθώς εκτίθεται ο εξοπλισμός του παλιού μηχανουργείου (in situ). Παράλληλα, φιλοξενεί μια πλούσια γκάμα πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, όπως εκθέσεις εικαστικών τεχνών, θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικές προβολές, σεμινάρια και διαλέξεις, αποτελώντας έναν σημαντικό πολιτιστικό κόμβο για την Άνω Πόλη και ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη.
Πηγές:
- Ιστοσελίδα Πολυχώρου Πολιτισμού Ισλαχανέ - Τι ήταν τα Ισλαχανέ:
http://www.ppxi.gr/index.php/using-joomla/extensions/components/content-component/article-category-list/8-beginners - Υπουργείο Πολιτισμού - ΟΔΥΣΣΕΑΣ - Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ, πρώην Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ:
http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=25987 - Visit Central Macedonia - Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ, πρώην Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ: https://visit-centralmacedonia.gr
- Voria - Ιστορίες της παλιάς Θεσσαλονίκης: Ισλαχανέ, το πρώτο Πολυτεχνείο της πόλης:
https://www.voria.gr/article/istories-tis-palias-thessalonikis-islachane-to-proto-politechnio-tis-polis
Σχετικά Κείμενα και Εγγραφή
- Διαβάστε περισσότερα για θέματα πολιτισμού, ιστορίας και κληρονομιάς: Αναζητήστε σχετικά κείμενα και αναλύσεις στην ιστοσελίδα μας:
https://anazitimata.blogspot.com/ - Μείνετε ενήμεροι για νέες δημοσιεύσεις και συζητήσεις: Σας προσκαλούμε να κάνετε "Μου αρέσει" στη σελίδα μας στο Facebook και να συμμετάσχετε στην κοινότητά μας:
https://www.facebook.com/anazitimata